Λειτουργικός αναλφαβητισμός
Με αφορμή τη συζήτηση που έχει ανάψει στις ημέρες μας σχετικά με τις πολύ μικρές βάσεις κάποιων Πανεπιστημιακών σχολών, θα ήθελα να εκφράσω ορισμένες σκέψεις. Κατ’ αρχή να υπενθυμίσω ότι η δοκιμασία για την εισαγωγή των μαθητών στα ΑΕΙ δεν είναι δοκιμασία εξετάσεων αλλά διαγωνισμών. Με άλλα λόγια δεν περνάνε αυτοί που έχουν κάποιο γνωστικό επίπεδο και πάνω, αλλά αυτοί που έχουν γράψει καλύτερα από κάποιους άλλους. Υπενθυμίζω ότι παλαιότερα για να εισαχθεί κάποιος στο ΕΜΠ, τότε που το επίπεδο του ήταν αρκετά υψηλότερο από πολλά αντίστοιχα Ιδρύματα της Ευρώπης και της Αμερικής, αρκεί να έγραφε ο υποψήφιος λίγο πιο πάνω από τη βάση. Δοκιμασία εξετάσεων και όχι διαγωνισμών θα είχαμε αν όσοι υποψήφιοι έγραφαν πάνω από 10 θα πέρναγαν και σε κάποιο ΑΕΙ. Όσο ο αριθμός των φοιτητών παραμένει περιορισμένος, και αυτό συμβαίνει σε όλα τα σοβαρά τμήματα ΑΕΙ του πλανήτη, ( υπάρχουν παντού και ΑΕΙ μαγαζάκια που οι φοιτητές αποτελούν την πελατεία, οπότε σ’ αυτά δεν ισχύει ο περιορισμός αυτός ) θα υπάρχουν διαγωνισμοί ή γενικότερα περιορισμοί εισαγωγής. Το πρόβλημα λοιπόν δεν βρίσκεται στις χαμηλές βάσεις διαφόρων σχολών. Το πρόβλημα κατά την άποψή μου βρίσκεται σε αυτό που λέμε λειτουργικό αναλφαβητισμό.
Ο ορισμός του λειτουργικού αναλφαβητισμού:
Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός ορίζεται ως απώλεια της ικανότητας ενός ατόμου, που έχει παρακολουθήσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, να κατανοεί με επάρκεια τον προφορικό και γραπτό λόγο, να διατυπώνει με σαφήνεια την σκέψη του, να κάνει αφαιρετικούς συνειρμούς, να αναπτύσσει κριτική σκέψη, να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες για βελτίωση των γνωστικών του δεξιοτήτων κ.λ.π. (ΕΕΚ, UNESCO, 1987).
Ο λειτουργικά αναλφάβητος δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την ροή της ενημέρωσης, δεν επιθυμεί να κατανοεί πολυπαραγοντικά προβλήματα, και αδιαφορεί για τις δυνατότητες της γλώσσας. Το πιο επικίνδυνο όμως, είναι πως απορρίπτει την λογική ως το βασικότερο εργαλείο αξιολόγησης της πραγματικότητας γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει ορθολογικά. Γενικότερα, ο λειτουργικά αναλφάβητος είναι το κακομαθημένο παιδί της καταναλωτικής κοινωνίας και του πελατειακού πολιτικού συστήματος (είσαι πελάτης και δεν θέλω να μου κουράζεσαι) και η νωθρότητα των λογικών αντιδράσεών του εξυπηρετεί όλες τις εξουσίες. Έτσι ο λειτουργικά αναλφάβητος είναι ένα τέρας ημιμάθειας, οπαδός συνομωσιολογικών θεωριών, δέκτης του λαϊκισμού των κομμάτων, ψηφοφόρος – δούλος.
Στη χώρα μας το φαινόμενο του λειτουργικού αναλφαβητισμού, ενώ ήταν άγνωστο πριν από κάποιες δεκαετίες, όσο πάει γίνεται και πιο έντονο. Αυτό οφείλεται στη μετατροπή της αγοράς σε καθαρά μεταπρατική, με συρρίκνωση του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα και εν γένει της παραγωγικότητας. Εισάγουμε, διαθέτουμε και εφαρμόζουμε ξένα αγαθά ή υπηρεσίες (άρα δεν παράγουμε αποτελέσματα) με αποτέλεσμα προσαρμόζοντας την εκπαίδευση με την αγορά, να παράγουμε όλο και περισσότερους λειτουργικά αναλφάβητους πολίτες.
Η καταδυνάστευση του κράτους (κρατισμός) η επιρροή της εκκλησίας στην κοινωνία (θεοκρατία κι όχι δημοκρατία) τα δανεικά κι αγύριστα, η ευκολία στην βίωση χωρίς ευθύνες και η διαστρέβλωση της παιδείας (αναξιοκρατία και πτυχίο για όλους χωρίς αντίκρισμα) δημιούργησαν τεράστια ποσοστά λειτουργικά αναλφάβητων που δεν τους ενδιαφέρει η ενεργής συνάφεια κι αλληλεπίδραση με την καθημερινότητα αλλά η υποταγή τους σε αυτήν.
Η ανατροπή της κατάστασης θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι επιβάλλει μία ταυτόχρονη ανατροπή τόσο στη μορφή της αγοράς και της παραγωγής, όσο και της εκπαίδευσης.
